Yin en Yang zijn twee onderdelen van een concept, een filosofie. De filosofie vormt de basis van de Chinese geneeskunde. Yin en Yang zijn twee elkaar aanvullende en tegengestelde principes, begrippen waarmee alles in het universum te beschrijven is. Met Yin en Yang kunnen aspecten van processen beschreven worden, zoals ze tot elkaar in relatie staan. Yang en Yin zijn afhankelijk van elkaar, gaan in elkaar over, onderscheiden aspecten en balanceren de krachten van het proces.

Cyclische beweging

In de natuur wisselen fenomenen elkaar af, dag wordt nacht wordt dag, neerslag wordt droog wordt neerslag. Waarneming van deze cyclische veranderingen tussen twee polen deden bij de oude Chinezen het besef van Yin en Yang ontstaan. Yin is de schaduwzijde van een berg en Yang de met de zon beschenen zijde. Als de zon klimt langs de hemel verschuift de zonzijde van de berg naar de schaduwzijde en andersom. Ook als 's nachts de maan schijnt is er een Yinne en een Yange zijde van de berg.

Yin staat voor het donkere, vrouwelijke en ontvangende principe, en staat in tegenstelling tot Yang. Yang staat voor het lichte, mannelijke en actieve principe, en staat in tegenstelling tot Yin. De twee principes verdelen fenomenen onder. Licht is verdeeld onder Yang en duisternis onder Yin. Zo worden warm en koud, dag en nacht, lente en zomer en herfst en winter, zuid en noord, activiteit en rust, boven en onder ingedeeld.

Stadia van transformatie

Naast het besef van twee fasen van een cyclische beweging, zijn Yin en Yang ook twee stadia van transformatie. Yang symboliseert het meer immateriële, verdunde of ijle van materie, en Yin symboliseert het meer materiële, geconcentreerde of dichte van materie. Zo is water in vaste vorm (ijs) meer Yin dan water in vloeibare vorm (water), en vloeibaar water meer Yin dan waterdamp. De verdamping en condensatie van water werd in het oude China gezien als een dualiteit van Hemel en Aarde. Hemel (Yang) correspondeert met de meer ijle substanties en aarde (Yin) met de meer dichte substanties.

Het is belangrijk te beseffen dat de tegengestelde toestanden niet onafhankelijk van elkaar zijn, maar in elkaar kunnen overgaan. In de meest 'pure' vorm van Yang is materie energie (denk aan licht) en in de meest 'pure' vorm van Yin is energie materie. Omdat Yang correspondeert met vorming (creatie) en activiteit is haar beweging stijgend en expanderend. Omdat Yin correspondeert met condensatie en materialisatie, is haar beweging naar binnen en dalend.

I Tjing

De eerste referenties aan Yin en Yang staan in de I Tjing, het boek der verandering. Een onderbroken (Yin) lijn en een ononderbroken (Yang) lijn vormden de basis voor vier paren. Twee onderbroken lijnen zijn optimaal Yin en twee ononderbroken lijnen vormen optimaal Yang, alsmede twee tussenliggende stadia. Met een extra lijn erbij ontstaan de 8 trigrammen. De combinatie van 2 trigrammen levert de 64 hexagrammen, symbolisch voor alle mogelijke fenomenen in het universum. Dit laat zien dat alles uiteindelijk afhankelijk is van twee polen: Yang en Yin.

De relatie van Yin en Yang laat zich symboliseren in het Yin/Yang-symbool.

           
De belangrijkste aspecten van Yin en Yang zijn:

• Yin en Yang zijn geworteld in elkaar en onderling afhankelijk
• Yin en Yang balanceren elkaar
• Yin en Yang zijn onderscheidbaar maar onscheidbaar

Yin en Yang zijn geworteld in elkaar en onderling afhankelijk

Yin en Yang zijn tegengesteld maar onderling afhankelijk. Eén fenomeen van een Yin Yang paar bestaat niet zonder de ander: licht bestaat niet zonder duisternis, warmte niet zonder koude. Ook volgen ze elkaar op: als het licht afneemt en de duisternis toeneemt (de dag in de nacht verandert) en als warmte toeneemt en koude verdwijnt. In de Chinese geneeskunde wordt dit principe onderschreven door de onderlinge afhankelijkheid van qi en bloed, 2 elementen van het menselijk lichaam. Qi is de bevelhebber over bloed en bloed is de moeder van qi. Ook in de ontwikkeling van ziekte is dit principe duidelijk. Wanneer een zwakte van Yang een bepaald punt bereikt, wordt Yin ook aangetast. Vandaar de gezegdes: schade aan Yin beïnvloedt Yang en schade aan Yang beïnvloedt Yin, alsmede zonder Yang wordt Yin niet geboren en zonder Yin kan Yang niet opstaan. Yin en Yang zijn niet statisch maar veranderen in elkaar. Dit gebeurt niet willekeurig, maar in een bepaald stadium van het verloop van een ontwikkeling. Er zijn twee omstandigheden voor de transformatie van Yin naar Yang of andersom:

1. Interne omstandigheden:
   Dingen veranderen primair door interne omstandigheden, secundair door externe omstandigheden. Ofwel verandering treedt op wanneer de interne omstandigheden er klaar voor zijn.
2. De tijdsfactor:
   Wanneer de tijd er rijp voor is, transformeren Yin en Yang in elkaar. Dan is ook de omstandigheid voor.

Yin en Yang balanceren elkaar

De dynamische balans tussen Yang en Yin wordt in stand gehouden door de aanpassing van de nivo’s van Yin en Yang. Wanneer Yin of Yang uit balans is, beïnvloedt de ene ook de andere. Volte en leegte symboliseren de verstoring van de normale balans en het gebrek om deze balans te herstellen. Dit heet een onbalans in Yin en Yang en is de basis van alle ziektes. Er zijn 4 verschillende mogelijkheden voor onbalans:

• Volte in Yang
• Volte in Yin
• Leegte in Yang
• Leegte in Yin

Volte en leegte zijn relatief ten opzichte van elkaar: wanneer er een leegte van Yin is, betekent dit niet dat er ergens een leegte in u aanwezig is, maar dat de energie van Yin 'leeg' is ten opzichte van de volle energie van Yang. Verschil tussen volte en leegte wordt bepaald door het primaire en secundaire effect: bij een Yang volte is primair Yang sterk en secundair Yin zwak, geconsumeerd door Yang. Bij een leegte van Yang, is Yang (primair) zwak en is Yin relatief sterk (secundair).
Voor leegte worden ook de synoniemen zwakte en deficiëntie gebruikt.

Yin en Yang zijn onderscheidbaar maar onscheidbaar

De tegengestelde polen van een fenomeen zijn onderscheidbaar en elke pool is wederom te scheiden in een Yin en Yang aspect, maar het één is niet zonder het ander. Yin kan niet van Yang gescheiden worden zonder het verlies van beiden. Onderscheidbaar is dus waarneembaar en onscheidbaar is het niet kunnen opdelen in twee losstaande fenomenen. Een voorbeeld is beweging (Yang) en stilstand (Yin). Beweging omhoog is Yang ten opzichte van beweging omlaag die Yin is.

Overzicht

Chinese geneeskunde: vijf fasen (vijf elementen)

De vijf fasen, Wu xing,  is net als Yang en Yin, een theorie van fenomenen en onderlinge relaties. De Chinese filosofie van geneeskunde ziet alle fenomenen als het product van de beweging en verandering van vijf fasen in een cyclus: hout, vuur, aarde, metaal en water. Deze vijf stellen kwaliteiten of aspecten voor die onderling gerelateerd zijn aan elkaar. Andere groepen van vijf fenomenen of eigenschappen met dezelfde relatie behoren ook tot wu xing. Correspondentie duidt op een verband van gebeurtenissen ongeacht de verbinding in tijd en ruimte.

De theorie van de vijf fasen wordt gezien als het eind van het sjamanisme en het begin van de wetenschappelijke ontwikkeling van TCG.
 De bovennatuurlijke oorzaak van ziekte werd vervangen door patronen die ook in de natuur gevonden werden. De vijf fasen worden gebruik in de diagnostiek en in therapie.

De vijf fasen als fenomenen van natuur en mens

De vijf fasen zijn verbonden met de natuurlijke fenomenen en met het menselijk lichaam.
Natuurlijke fenomenen zijn kwaliteiten als van water, vuur, aarde, metaal en hout, maar ook seizoenen, klimaten, richtingen en stadia van ontwikkeling. Daarnaast is er een relatie met kleur, geur en smaak.
Het menselijk lichaam is gerelateerd aan de vijf fase via de organen, zintuigen, weefsels, emoties en vloeistoffen.

Hout

Hout is het buigende en strekkende. Het groeit omhoog en verspreidt zich naar buiten. Het is groei, opwaartse beweging en ongeremdheid. Het is gerelateerd aan de lente, de tijd van groei aan het begin van de cyclus van de seizoenen. Het is gerelateerd aan het Oosten, daar waar de zon opkomt en aan de kleur groen van nieuwe blaadjes en de smaak zuur van onrijp fruit.

De Lever en Galblaas zijn gerelateerd aan de hout fase. De Lever controleert de beweging van qi door het lichaam, het spreidt qi zoals een boom haar takken verspreidt. De Lever ordent in de uithoeken en stijgt net als jonge planten die ontspruiten in de lente.

Vuur

Vuur is het opwaarts vlammende. Het is heet en beweegt omhoog. Het is gerelateerd aan de zomer, wanneer de hitte van de zon piekt en met het Zuiden, waar de zon op haar hoogtepunt staat. Het is gerelateerd aan de kleur rood en de smaak is bitter.

Het Hart en de Dunne Darm horen bij de vuur fase. Het Hart stuwt qi en bloed door de aderen om het lichaam te verzorgen. Het is als een vuur dat het lichaam verwarmt, zoals de nazomer de natuur laat groeien.

Aarde

Aarde is zaaien en oogsten en staat voor het planten en binnenhalen van de oogst en het voortbrengen van de dingen. Het is gerelateerd aan de late zomer, wanneer de zomerhitte de oogst rijpt. Dit is het seizoen tussen zomer en herfst en heeft een centrale positie. De aarde is geel(-bruin) van kleur en de smaak is het zoete van rijp fruit.

De Milt is gerelateerd aan de aarde fase en heeft als functie bouwstoffen uit voeding te halen. Dit wordt traditioneel aangeduid met "het transporteren en transformeren van de essentie van granen en water". De aarde fase staat voor de bron van qi en bloed welke het lichaam verzorgen en voeden, zoals de planten gevoed worden uit de aarde.

Metaal

Metaal is het veranderen met kwaliteiten als zuiveren, elimineren en hervormen. Metaal kan vormgegeven worden en verharden. Met metaal kan de mens oogsten en dieren slachten, om te overleven. Het doden en zuiveren gebeurt ook bij de eerste vorst in de herfst. Metaal is gerelateerd aan het Westen, waar de zon ondergaat en met de kleur van vorst, wit, en de smaak van scherpe-ruikende substanties die zuiveren.

De Long en Dikke Darm zijn verbonden met de metaal fase. De Long haalt verse adem binnen en heeft de functie van het veranderen van de vloeistoffen in bloed. De Long heeft ook de functie van het dalen van de vloeistoffen naar de Nier en Blaas en is daarmee verantwoordelijk voor het zuiveren en elimineren van vloeistoffen (urine). Daarom heeft de Long dezelfde werking als de zuiverende vorst in de herfst.

Water

Water is bevochtigend en daalt af naar laag gelegen plaatsen en geeft koude. Water is gerelateerd aan de winter, het seizoen waarin de natuur zich spaart voor de volgende cyclus. Water is gerelateerd aan het Noorden, waar de zon niet komt en met het zwarte van de nacht en met de zoute smaak van zeewater.

De water fase is gerelateerd aan de Nier en Blaas. De Nier zit laag en hierheen stromen de vloeistoffen in het lichaam. Ook slaat de Nier essentie (jing) op, zoals de natuur zichzelf beschermt en bewaart in de winter.

De vijf fasen en hun onderlinge relaties (vijf elementen)

Er zijn vier belangrijke onderlinge relaties of volgordes tussen de vijf fasen. Twee daarvan zijn fysiologisch en twee pathologisch van nature .

1. Elkaar voedend: De volgorde waarin de vijf fasen en hun fenomenen een verzorgend effect op elkaar hebben, elkaar voortbrengen.
2. Elkaar controlerend: De volgorde waarin de vijf fasen elkaar in bedwang houden, controleren zodat een fase niet excessief wordt.
3. Rebellerende energie: In deze pathologische volgorde is een fase disproportioneel sterk en rebelleert tegen de fase die gewoonlijk controlerend is.
4. Overmatige controle: Hier is er een abnormale sterke controle, waarbij een fase relatief zwak is.

Overzichtstabellen

De vijf fasen in de mens

Terug naar begin pagina